دستگاه دیونایزر دستگاهی است که آب بسیار خالص و بدون املاح تولید می کند. در برخی مشاغل و صنایع مانند آزمایشگاه‌ها، داروسازی، آکواریوم و تولید قطعات الکترونیکی نیاز به استفاده از آب خالص با هدایت الکتریکی (EC) بسیار پایین است.
- خلوص بالا: آب دیونیزه در بسیاری از صنایع که نیاز به آب با "خلوص بالا" دارند، مورد استفاده قرار می گیرد.
- هدایت الکتریکی پایین: آب دیونیزه با توجه به میزان یون های بسیار کمی که در آب دارند، هدایت الکتریکی (EC) پایینی دارد که لازمه بسیاری از صنایع است.
- عدم رسوب گذاری: عدم وجود املاح در آب دیونیزه باعث می شود که عملاً هیچگونه رسوب نمکی از خود برجای نمی گذارد.
- حلالیت بالا: آب دیونیزه یک حلال عالی بشمار می رود. آب دیونیزه یک آب خالص بشمار می رود که دقیقاً نشاندهنده ترکیبات شیمیایی ماده ای است که در آن حل می شود.
- استفاده آسان: کارکردن با دستگا ه های تولید آب دیونیزه (دیونایزر) بسیار ساده است.
آب دیونیزه با توجه به مزایای قابل توجهی که به آن اشاره شد، در صنایع مختلفی از جمله صنعتی، آزمایشگاهی، پزشکی و داروسازی کاربرد دارد. هر کدام از این صنایع نیازهای خاص خود را دارند که در بسیاری از مواقع، آب دیونیزه بهترین گزینه برای آنهاست.
آب دیونیزه در بسیاری از کارخانجات و کارگاه های تولیدی مورد استفاده قرار می گیرند. برای بسیاری از تجهیزات و ماشین آلات، آب دیونیزه با توجه به خلوص بالا و نداشتن مواد معدنی و املاح بهترین گزینه بشمار می رود. استفاده از آب دیونیزه در ماشین آلات، باعث عملکرد روان تر و افزایش عمر آنها می شود. این موضوع به دلیل عدم رسوب گذاری آب در داخل ماشین آلات است.
وجود آب خالص برای آزمایش مواد مختلف، یک نیاز مهم و اساسی در آزمایشگاهی است. چون در غیر اینصورت، احتمال ایجاد خطا در نتایج آزمایش وجود خواهد داشت. به همین دلیل، آب دیونیزه بهترین انتخاب برای آزمایشگاه ها است.
آب خالص دیونیزه کاربردهای مختلفی در مصارف پزشکی مانند درمان، آزمایش و ضدعفونی دارد. صنایع پزشکی در بسیاری از مواقع نیازمند به آب بدون املاح و باکتری هستند تا اثربخشی بهتری در استفاده های درمانی داشته باشند.
آب خالص بدون میکروب و باکتری در صنعت داروسازی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. آب دیونیزه و خالص در زمانی که دارو و مواد اولیه با آن مخلوط می شوند، بسیار مهم بوده و غیرقابل جایگزین می باشد.
آب دیونیزه و آب مقطر، هر دو آب با خلوص بسیار بالا هستند که از دو روش مختلف تولید می‌شوند. آب مقطر از جوشاندن آب و تبدیل مجدد بخار آب به مایع تولید می شود که تمامی املاح و یون‌های محلول در آب در این فرآیند از آب حذف می‌شوند.
اما در دستگاه‌های دیونایزر، جداسازی یون‌های محلول در آب از روش دیگری انجام می‌شود. در این روش آب ضمن عبور از تعدادی فیلتر و رزین تبادل یونی، تمامی یون‌های محلول را از دست داده و تبدیل به آب خالص می‌شود.
علیرغم اینکه خلوص آب مقطر از آب دیونیزه بیشتر است، اما با توجه به هزینه و زمانبر بودن فرآیند تقطیر، در بسیاری از موارد امکان استفاده از آب دیونیزه برای مصارف مد نظر کاملاً مناسب و به صرفه می باشد.
آب بصورت عادی معمولاً حاوی مقادیر زیادی از یون‌های مختلف مانند کلسیم، منیزیوم، سدیم، کلراید، آهن و ... می‌باشد. در دستگاه‌های دیونایزر، آب پس از عبور از چند فیلتر پیش تصفیه ابتدا ضمن عبور از ممبران (Membrane) که نوعی غشاء نیمه تراوا است، بخش عمده‌ای از یون‌های محلول در خود را از دست می‌دهد و در بخش بعدی آب وارد فیلتر و یا ستون رزین تبادل یونی (Ion Exchange Resin) از نوع ترکیبی آنیون (Anion) و کاتیون (Cation) می‌شود.
در این مرحله، آنیون‌ها (یون‌های با بار الکتریکی منفی)ی باقیمانده محلول در آب مانند کلراید، سولفات، نیترات و فلوراید جای خود را به یون -OH و کاتیون ها (یون‌های با بار الکتریکی مثبت) جای خود را به یون +H موجود در ساختار دانه‌های رزین داده و به این ترتیب، آب کاملاً خالص تولید می‌شود.
دستگاه‌های دیونایزر در ظرفیت‌های مختلف قابلیت طراحی و تولید هستند. مهمترین پارامترهای لازم برای طراحی دستگاه دیونایزر عبارتند از:
- مقدار TDS (میزان املاح محلول) آب ورودی به دستگاه
- حداکثر مصرف روزانه
طول عمر فیلترها و رزین استفاده شده در دستگاه‌های دیونایزر و به تبع آن هزینه نگهداری دستگاه هم به همین دو پارامتر اصلی اشاره شده مرتبط است.
