آیا نوشیدن آب سختی گیری شده، برای سلامتی ضرر دارد؟

همانطور که در مقالات و بحث های مختلف مطرح شده است، وجود یونهای کلسیم و ومنیزیم در آب باعث سختی آب شده و آثار مختلفی از جمله موارد زیر را به دنبال دارد:

- ایجاد رسوب در سیستم لوله کشی و تجهیزات و بالطبع کاهش عمر و هزینه های قابل توجه تعمیرات و نگهداری آنها

- جلوگیری از کف کردن مناسب مواد شوینده مانند صابون و شامپو

- زبر شدن و لکه گذاری روی البسه پس از شستشو

- ایجاد لکه روی ظروف پس از شستشو

- زبر شدن مو پس از استحمام

همانگونه که قبلاً بررسی شد، متداولترین روش برای کاهش سختی آب و جلوگیری از بروز مشکلات فوق الذکر، استفاده از دستگاه های سختی گیر رزینی است که به روش تعویض یونی عمل می کنند. در این دستگاه ها، یونهای سدیم موجود در رزین، جایگزین یونهای کلسیم و منیزیم موجود در آب می شوند.

استفاده از دستگاه های سختی گیر رزینی، سابقه طولانی در تمام دنیا داشته و همانگونه که اشاره شد، متدالترین روش برای حذف سختی آب است. دستگاه های سختی گیر از حدود سالهای دهه 1920 در کشور آمریکا رواج یافته و در بسیاری از منازل، هتلها، شرکت ها و مراکز تجاری مورد استفاده قرار گرفته اند. اما سوال مهمی که مطرح می شود این است که آیا آب سختی گیری شده به روش تعویض یونی، برای نوشیدن هم مناسب است؟ این پرسش از آنجا مطرح می شود که آب خروجی سختی گیر، دارای مقدار سدیم بیشتری نسبت به آب ورودی به این دستگاه بوده و ممکن است این نگرانی را به وجود بیاورد که نوشیدن این آب می تواند باعث مشکلاتی برای فرد شود.

در این مقاله، ضمن مطالعه چندین مطالعه و مقالات نوشته شده مرجع در این خصوص، به بررسی این سوال و پاسخ به آن پرداخته خواهد شد. در این راستا، نکات مختلفی که در این مطالعات و مقالات مطرح شده است را در سرفصل های مختلف بیان می کنیم:

- از آنجاییکه در آب سختی گیری شده، یون سدیم جایگزین یونهای کلسیم و منیزیم می شود، برخی از مردم نگران هستند که شاید آب سختی گیری شده نیز مانند آب نمک (کلرید سدیم)، مزه شوری بدهد. این برداشت، درست نیست. آب سختی گیری شده در واقع حاوی بیکربنات سدیم است و نه کلرید سدیم. بنابراین، طعم آن شور نخواهد بود.

- برخی از استفاده کنندگان از دستگاه های سختی گیر رزینی، نگران هستند که میزان سدیم اضافه شده در آب سختی گیری شده ممکن است برای سلامتی آنها مضر باشد. در این خصوص، لازم است بدانید که میزان سدیم اضافه شده به آب سختی گیری شده، بستگی به میزان سختی آب ورودی سختی گیر دارد. اما بصورت کلی، باید توجه داشت که میزان سدیم اضافه شده به آب سختی گیری شده در برابر میزان نیاز روزانه بدن به سدیم و نیز میزان سدیم موجود در سایر مواد غذایی، مقدار بسیار ناچیزی است. در فرآیند سختی گیری با رزین، به ازای هر گرین سختی آب، حدود 30 میلی گرم سدیم به آب اضافه می شود. به عنوان مثال، اگر سختی آب 15 گرین بر گالن (معادل 250 ppm) باشد، حدود 450 میلیگرم سدیم در یک گالن آب به آن اضافه می شود. هر گالن آب حدود 16 لیوان گنجایش دارد. یعنی در هر لیوان آب حدود 28.12 میلیگرم سدیم به آب اضافه شده. این مقدار سدیم، عملاً نسبت به سدیم ورودی بدن از سایر مواد غذایی بسیار ناچیز است. شما در جدول زیر می توانید این میزان را با سدیم موجود در سایر مواد غذایی مقایسه کنید.

بد نیست بدانید که بدن یک انسان بالغ، روزانه نیاز به حداقل 2400 میلیگرم سدیم دارد. حدود بیش از 90 درصد سدیم مصرفی مردم، معمولاً از طریق نمک طعام و غذاهای فرآوری شده وارد بدن آنها می شود. حتی نوشیدن روزانه حدود 2 لیتر آب سختی گیری شده، تنها حدوداً 240 میلیگرم سدیم وارد بدن انسان خواهد کرد. لازم به ذکر است که در برخی از کشورها (مانند انگلستان)، سقف 200 میلیگرم در لیتر برای میزان سدیم موجود در خروجی آب سختی گیر تعیین شده است. اما باید توجه داشت که میزان سدیم بیش از این مقدار نیز برای سلامتی ضرری ندارد، بلکه تنها ممکن است طعم آب را نامناسب کند.

- کسانی که به دلایل پزشکی می بایست مراقب رژیم سدیم در بدن خود باشند، لازمست در وهله نخست، از خوردن نمک طعام و غذاهای فرآوری شده خودداری کنند. در صورتیکه این عده از افراد، نگران آب سختی گیری شده هستند، می توانند از "کلرید پتاسیم" بجای نمک طعام (کلرید سدیم) برای احیای رزین سختی گیر استفاده کنند. البته هزینه کلرید پتاسیم، بیشتر از نمک طعام است.

- مهمترین مشکلی که ممکن است در مورد نوشیدن آب سختی گیری شده وجود داشته باشد، "طعم" آن است. البته ذائقه افراد، مختلف است. اما برای اینکه مشکل طعم آب سختی گیری شده نیز به کلی برطرف شود، توصیه می شود تا علاوه بر دستگاه سختی گیر، از دستگاه های اسمر معکوس در نقاط مصرف آب آشامیدنی و یا فیلترهای کربنی پس از دستگاه سختی گیر استفاده شود.  

- یکی دیگر از توصیه های ارائه شده در مواقعی که طعم آب سختی گیری شده برای مصرف کننده مناسب نیست و یا لازم است تا میزان سدیم فرد، کاملاً تحت مراقبت قرار گیرد، این است که می توان یک مسیر By Pass برای سختی گیر قرار داد و از این مسیر برای گرفتن برخی انشعابات برای استفاده از آب سختی گیری نشده استفاده کرد. از جمله این موارد، می توان به مصرف شرب اشاره نمود. بنابراین، با این روش می توان همزمان هم از دستگاه سختی گیر استفاده نمود و هم از آب سخت برای نوشیدن استفاده کرد.

- یک روش توصیه شده دیگر برای استفاده و نصب از سختی گیرها، این است که سختی گیر، تنها در مسیر آب گرم مصرفی منزل قرار گیرد. به این ترتیب، می توان از مزایای دستگاه سختی گیر از جمله جلوگیری از رسوب در لوله های آب گرم و نیز تجهیزاتی که آب گرم از داخل آنها عبور می کند و نیز کاهش سختی آب حین استحمام و شستشوی ظروف برخوردار بوده و در عین حال، از آب با سختی بالا که طعم بهتری دارد، برای نوشیدن استفاده کرد.

- روش دیگر استفاده از دستگاه های سختی گیر که عمدتاً در کشور ما رواج دارد این است که دستگاه سختی گیر تنها برای سختی گیری آب مدار بسته تاسیسات گرمایشی مورد استفاده قرار گرفته و بطور کلی از مدار آب شرب خارج باشد. در این حالت، می توان از مزایای سختی گیر برای کاهش رسوبات در لوله ها استفاده کرد. اما به برخی مزایای دیگر که مربوط به شستشو و استحمام است، دسترسی وجود نخواهد داشت.

- بیشترین مشکلی که در حال حاضر در مورد استفاده از دستگاه های سختی گیر رزینی وجود دارد مربوط به استفاده شرب آنها نیست. بکه مشکلات زیست محیطی آنها مورد توجه است. ضرر آب سختی گیری شده برای آبیاری گیاهان، ضرر آن برای خاک، ایجاد کریستالهای نمک روی خاک و ورود آنها به فاضلاب و سفره های آب زیرزمینی، از مهمترین دغدغه هایی هستند که مورد توجه بوده و سازندگان معتبر دنیا به دنبال فن آوری های جدیدی برای بهبود عملکرد دستگاه های سختی گیر هستند تا از بروز این مشکلات در آینده جلوگیری شود.

- بهترین روش برای بهره بردن همزمان از مزایای سختی گیر رزینی و عدم افزایش سدیم در آب خوراکی، استفاده از دستگاه سختی گیر رزینی و دستگاه تصفیه آب خانگی اسمز معکوس (RO) است. به این ترتیب، علاوه بر کاهش رسوب گذاری سختی آب در نقاط مختلف با توجه به استفاده از سختی گیر رزینی، سایر املاح آب از جمله سدیم اضافه شده به آب در دستگاه RO به شدت کاهش پیدا کرده و آبی کاملاً سالم و بهداشتی برای شرب و پخت و پز در اختیار مصرف کننده قرار خواهد گرفت.