نگهداری مناسب از استخر با استفاده از مواد شیمیایی، همواره یکی از دغدغه های ذهنی مهم افرادی است که مسئولیت نگهداری از استخر را بر عهده دارند. تشخیص درست ماده شیمیایی مورد نیاز، طریقه مصرف صحیح و نیز ترتیب استفاده و عدم تداخل نامطلوب آنها با یکدیگر از مهمترین مواردی است که لازم است دقت کافی در خصوص آنها لحاظ شود.
یکی از ملزومات استفاده صحیح از مواد شیمیایی استخر، آگاهی از برخی شرایط نامناسب شیمیایی آب استخر و نیز ترکیبات و تداخل های نامطلوب مواد شیمیایی با یکدیگر است که موجب می شود تا طریقه و ترتیب استفاده از آنها به درستی رعایت شود.
در این مقاله به بررسی این موارد پرداخته شده و نکات مهمی برای پیشگیری از مشکلات ناشی از شرایط نامطلوب شیمیایی و همچنین استفاده و تداخلات اشتباه مواد شیمیایی با یکدیگر در نگهداری استخر بیان شده است.
همواره تأکید می شود که حفظ تعادل شیمیایی آب استخر نقش بسیار تعیین کننده ای در بهداشت، کیفیت و ظاهر آب استخر دارد. عدم تعادل شیمیایی مناسب آب می تواند باعث بروز مشکلاتی در استخر می شود که می بایست از آنها به شدت اجتناب نمود. در ادامه به بررسی و توضیح برخی شرایط نامناسب مهم شیمیایی استخر پرداخته می شود:
در حالتی که سختی و pH آب همزمان بالا باشند، احتمال رسوب گذاری و کدر شدن آب بسیار بالا خواهد بود. این موضوع به راحتی با مشاهده یک لایه رسوب سفید رنگ بر روی سطوح و لوله های استخر قابل تشخیص است. اگر مدت زمان زیادی از این شرایط گذشته باشد، حتی کریستال های تیز نمک کلسیم روی این رسوبات تشکیل و قابل ملاحظه خواهند بود.
ماده شیمیایی مخصوص برای کاهش سختی آب وجود ندارد. تنها راه کم کردن سختی آب، رقیق کردن آب استخر با آب با سختی کمتر است.
اما برای کاهش رسوب گذاری آب با سختی بالا، برخی مواد شیمیایی وجود دارند که در واقع با جداسازی ترکیب نمک کربنات کلسیم، یونها را بصورت معلق نگه داشته و به این ترتیب از کدر شدن آب و رسوب گذاری سختی روی سطوح جلوگیری می نمایند.
مقدار pH بالا و کلر پایین بصورت همزمان، شرایط را برای کدر شدن آب و رشد جلبک در استخر بسیار مساعد می کند. جلبک ها برای رشد به آب با pH بالا بسیار علاقمند هستند! در این شرایط به محض کاهش کلر به سرعت شروع به رشد خواهند کرد.
زمانی که pH آب از 7.6 بیشتر شد، از مواد شیمیایی تنظیم کننده pH استفاده کنید. با استفاده از این مواد، مقدار pH و به تبع آن رسوب گذاری داخل آب استخر را کاهش دهید. مقدار استفاده از این مواد شیمیایی بستگی به حجم آب استخر و مقدار pH داشته و می بایست مطابق دستور العمل شرکت تولید کننده آن باشد.
در صورتیکه با اضافه کردن این مواد باز هم pH آب کاهش پیدا نکرد، احتمالاً میزان قلیائیت آب خیلی زیاد است. در این موارد باید از اسیدهای قوی تر مانند اسید سولفوریک و یا اسید کلریدریک استفاده شود و یا ابتدا با مصرف مواد شیمیایی تنظیم قلیائیت، مقدار آن را کاهش داده و سپس در صورت نیاز از اسید و یا پودر کاهش دهنده pH استفاده نمود.
پایین بودن همزمان pH و قلیائیت باعث افزایش خورندگی آب استخر می شود. این ترکیب شیمیایی نامطلوب، باعث ایجاد خوردگی و کنده شدن در سطوح استیل، مسی، لاستیکی، وینیل و حتی پلاستیکی می شود.
هر چند پایین بودن pH از جهت پیشگیری از رشد جلبک و اثربخشی ضدعفونی کلر یک مزیت محسوب می شود، اما پایین بودن زیاد pH باعث اسیدی شدن آب و مشکلات ناشی از آن خواهد شد. لذا همیشه دقت داشته باشید که pH آب استخر کمتر از 7 نباشد.
اگر قلیائیت آب استخر خیلی کم (کمتر از 80 ppm) و جنس بدنه استخر از بتن باشد، می توانید از مواد شیمیایی افزایش دهنده قلیائیت مانند "بی کربنات سدیم" استفاده کنید. البته اضافه کردن این مواد را دقیقاً مطابق دستورالعمل و بصورت تدریجی انجام دهید تا مقدار قلیائیت به بازه مجاز 80-120 ppm برسد. اما در صورتیکه بدنه استخر از فایبرگلاس باشد، فقط از پودر اسید خشک می بایست استفاده شود.
همزمانی پایین بودن pH و بالا بودن قلیائیت اثراتی مانند حالت بالا (خورندگی) ایجاد می کند. با این تفاوت که با بالا بودن قلیائیت، افزایش دادن مقدار pH به سختی قابل انجام است. در واقع قلیائیت بالا موجب مقاومت آب در برابر تغییر pH می شود.
برای کاهش قلیائیت استخر می توان از مواد شیمیایی تنظیم قلیائیت و یا از اسید استخر مایع (اسید کلریدریک 33%) استفاده نمود. در صورت استفاده از اسید مایع برای کاهش قلیائیت استخر، به عنوان یک قاعده تجربی برای کاهش 10 ppm قلیائیت در هر 40 متر مکعب آب استخر، حدود 700 گرم اسید کلریدریک 33% استفاده شود. با اضافه کردن تدریجی اسید، قلیائیت را به حدود 90-100 ppm برسانید.
البته نکته مهم در استفاده از اسید استخری برای کاهش قلیائیت این است که از مصرف کل اسید در یک مرحله می بایست پرهیز نمود و اسید را در چند مرحله و بصورت تدریجی وارد آب استخر کرد.
با توجه به اینکه پس از ریختن اسید مایع در آب استخر، علاوه بر قلیائیت، مقدار pH نیز کاهش می یابد، می توان از روش "هوادهی" برای افزایش pH بدون زیاد شدن قلیائیت استفاده کرد. در فرآیند هوادهی استخر، گاز CO2 محلول در آب، وارد هوا شده و به این ترتیب، مقدار pH بدون تغییر مقدار قلیائیت، افزایش می یابد.
برای هوادهی آب استخر می توان در صورت وجود از تجهیزاتی مانند آبنما و فواره استفاده نمود و یا با افزایش زمان روشن بودن پمپ تصفیه استخر، زمان تماس آب با هوا را افزایش داد.
منظور از تثبیت کننده (Stabilizer)، مواد شیمیایی هستند که مدت زمان ماندگاری و عملکرد کلر در آب را افزایش می دهند. در صورتیکه آب استخر حاوی کلر پایین بوده و تثبیت کننده کلر نیز استفاده نشده باشد، به تدریج رنگ آن به سمت کدر شدن و حتی سبزی شدن خواهد رفت. این علائم به نحوی است که پس از مدتی با توجه به تغییر رنگ آب استخر، بصورت تجربی می توان متوجه کمبود کلر در آن شد.
معروفترین ماده شیمیایی تثبیت کننده کلر، "اسید سیانوریک" است. این ماده شیمیایی، هم گاهی به تنهایی استفاده می شود و هم ممکن است در ترکیب شیمیایی قرص های کلر استخر وجود داشته باشد. معمولآً قرص و پودرهای Dichlor و Trichlor حاوی کلر و اسید سیانوریک هستند. در صورتی که از این مواد استفاده شده و مقدار اسید سیانوریک در استخر به حالت پایدار رسیده باشد، نمی بایست مجدداً اسید سیانوریک به استخر اضافه شود.
بالا بودن همزمان کلر و تثبیت کننده در استخر، باعث صدمه دیدگی سطوح نرم و براق در سرامیک ها و تجهیزات استخر و نیز کاهش اثربخشی کلر می شود. مقدار اسید سیانوریک بالای 100 ppm هم باعث کاهش قدرت کلر و هم ایجاد خطا در اندازه گیری آن می شود.
تنها راه کاهش اسید سیانوریک آب استخر، رقیق کردن آن با آب تازه است. هیچ ماده شیمیایی وجود ندارد که با اضافه کردن آن به استخر بتوان مقدار اسید سیانوریک را کاهش داد.
بصورت کلی پیشنهاد می شود که مقدار اسید سیانوریک استخر از 50 ppm بالاتر نرود. چون در اینصورت، اثربخشی کلر کاهش پیدا کرده و حتی ممکن است با وجود کلر در این شرایط، باز هم جلبک در استخر رشد کند که بخاطر ضعیف شدن اثر کلر خواهد بود.
منظور از کلر ترکیب شده (Combined Chlorine)، بخشی از کلر است که با مواد آلی و نیتروژن موجود در آب ترکیب شده و خاصیت ضدعفونی کنندگی بسیار پایینی دارد. یکی از معروفترین این ترکیبات، "کلرامین" نام دارد که همواره باعث بوی بد در فضای استخر و ناراحتی شناگران می شود. بالا بودن مقدار کلر ترکیب شده، بیانگر این است که کلر وارد شده به استخر بیش از آنکه به عنوان "کلر آزاد" آماده ضدعفونی کردن آب باشد، صرف ترکیب و اکسیداسیون مواد آلی و نیتروژن محلول در آب استخر می شود. مقدار کلر ترکیب شده در آب، تفاضل کلر کل (Total Chlorine) و کلر آزاد (Free Chlorine) است:
Combined Chlorine = Total Chlorine – Free Chlorine
وقتی مقدار کلرامین موجود در آب به بیش از 0.3 ppm رسید، "شوک کلر" انجام دهید. در این حالت، مقدار کلر استخر را به 10 تا 20 برابر مقدار کلر ترکیب شده افزایش داده و پس از مدت زمانی (حداقل 4 ساعت) و با رسیدن مقدار کلر آزاد به زیر 3 ppm مجدداً امکان استفاده از استخر و شنا مهیا خواهد شد.
سختی کلسیمی پایین آب استخر باعث ایجاد محیط خورنده در بدنه استخر و در تمام تجهیزاتی که آب با آنها در تماس است، می شود. ضمن اینکه بطور کلی، سختی پایین آب باعث بروز مشکل در تعادل شیمیایی و نیز اثربخشی مواد شیمیایی مورد استفاده در استخر خواهد شد.
برای افزایش سختی آّب استخر می توان از مواد شیمیایی افزایش دهنده سختی کلسیمی استفاده نمود. طریقه استفاده از این مواد می بایست حتماً مطابق دستورالعمل شرکت تولید کننده آنها باشد.
فسفات تقریباً در هر استخری وجود دارد و از راه های مختلفی می تواند وارد آب استخر شود. اما میزان آن می بایست از حد مجاز بیشتر نشود. فسفات و نیترات مهمترین منابع غذایی برای رشد جلبک در استخر به شمار می روند.
میزان فسفات بالای 300 ppb در استخر مجاز نیست. اما اگر میزان آن از 1000 ppb تجاوز کرد، حتماً می بایست از مواد شیمیایی حذف کننده فسفات (Phosphate Remover) استفاده کرد. البته باید به این موضوع توجه داشته باشید که استفاده تنها از حذف کننده فسفات، برای از بین بردن جلبک و سبزی رنگ آب استخر کافی نیست. حذف فسفات در واقع بیشتر یک اقدام پیشگیرانه برای جلوگیری از رشد جلبک در استخر به شمار می رود.
اضافه کردن به موقع و همینطور جلوگیری از تداخل اشتباه مواد شیمیایی مورد استفاده در استخر، از موارد بسیار مهمی است که می بایست توجه کافی به آن انجام شود. در ادامه، به برخی ترکیبات نامناسب و مواردی که نمی بایست بصورت همزمان در استخر انجام شود، پرداخته می شود:
استفاده از مواد ضد جلبک استخر در زمانی که به استخر شوک کلر داده شده است، اشتباه است. میزان کلر بالایی که در شوک کلر استخر استفاده می شود، باعث کاهش تأثیر جدی و یا حتی بی اثر شدن مواد شیمیایی ضدجلبک خواهد شد.
برای از بین بردن جلبک استخر توصیه می شود که ابتدا شوک کلرزنی انجام شده و در صورت نیاز، زمانی از مواد ضدجلبک استخر استفاده شود که مقدار کلر به حد نرمال خود (زیر 3 ppm) برگشته باشد.
استفاده از مواد شیمیایی از بین برنده رسوبات و لکه ها از سطوح استخر و شوک کلر بصورت همزمان، اصلاً توصیه نمی شود. موضوعی که در مورد تأثیر منفی شوک کلر در کارایی مواد ضدجلبک در بخش بالا بیان شد، در مورد مواد از بین برنده رسوبات و لکه ها نیز صدق می کند. توصیه می شود که مواد تمیز کننده سطوح یا یک روز قبل و یا چند روز پس از شوک کلر مورد استفاده قرار گیرند.
مکانیزم کاری مواد شفاف کننده آب استخر می تواند متفاوت باشد. برخی از مواد شفاف کننده، "منعقد کننده" (Coagulant) هستند که باعث لخته شدن و ته نشینی مواد معلق موجود در آب در کف استخر و یا در فیلتر تصفیه استخر می شوند و برخی دیگر برعکس، به عنوان یک پراکنده ساز (Dispersant) ذرات عمل می کنند. استفاده همزمان این دو نوع شفاف کننده در استخر باعث خنثی شدن اثر آنها توسط یکدیگر خواهد شد. لذا استفاده از مواد شفاف کننده می بایست حتماً مطابق دستورالعمل ارائه شده توسط شرکت سازنده انجام شده و در صورت استفاده از دو نوع شفاف کننده متفاوت، یک هفته فاصله زمانی بین آنها در نظر گرفته شود.
نظرات