نامطلوب بودن کیفیت آب ممکن است خود را با علائمی مانند بوی نامطبوع، لکه گذاری روی سطوح و شیرآلات، رسوب گذاری و موارد مشابه نشان دهد. اما باید توجه داشت که معمولاً این موارد علیرغم به وجود آوردن مشکلات نامبرده شده، خطر جدی برای سلامتی ندارند. اما از سوی دیگر، برخی آلودگی ها و عوامل خطرناک و بیماریزا ممکن است در آب وجود داشته باشند که با چشم غیرمسلح و بصورت کیفی قابل تشخیص نیستند. از جمله این موارد می توان به وجود باکتری، نیترات و سرب در آب آشامیدنی اشاره نمود.
به همین دلیل است که توصیه شده اگر از آب چاه برای مصرف و شرب منزل استفاده می کنید، حتی اگر هیچکونه تغییری در طعم، بو و رنگ آب به وجود نیاید، حداقل سالی یکبار می بایست آب بصورت کامل مورد آزمایش قرار داده شده و پارامترهای کیفی آن اندازه گیری شود.
در این مقاله به تفسیر برخی از پارامترهای مهم نتایج آزمایش آب چاه ها که توسط آزمایشگاه های تشخیص کیفیت آب ارائه می شوند پرداخته و همچنین حد قابل قبول این پارامترها و روش بهبود آنها نیز بیان خواهد شد.
این آزمایش ها حتی برای کسانی که از آب تصفیه شده شهری استفاده می کنند هم می تواند مفید باشد. مخصوصاٌ در صورت وجود لوله های سربی و یا لوله کشی های فرسوده و دستگاه های قدیمی در مسیر آب، احتمال ورود آلودگی وجود خواهد داشت.
هرچند پارامترهای کیفی زیادی برای آب شرب در استانداردهای ملی و بین المللی مشخص شده اند، اما در ادامه به مهمترین و اصلی ترین این شاخص ها که بصورت حداقلی در آزمایش آب می بایست در نظر گرفته شده باشد، می پردازیم:
کدورت آب همانطور که از نامش مشخص است، میزان کدر و یا شفاف بودن آب را نشان داده و بیانگر میزان ذرات معلق موجود در آب می باشد.
عوامل مختلفی می توانند باعث ایجاد و افزایش کدورت آب شوند که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- ته نشینی ذرات معلق در بسترهای آبی
- وجود موج و طغیان در آب
- سیل و سرریز آن به آبهای سطحی
- نفوذ پساب به منابع آبی
- وجود و رشد جلبک در آب
- مداخلات انسانی (ورود ذرات معلق به آب ناشی از فعالیت هایی مانند ساخت و ساز، کشاورزی، حفر معادن و موارد مشابه)
کدورت بالای آب می تواند باعث ایجاد مشکل و یا نگرانی های زیر شود:
- نامناسب بودن ظاهر آب برای استفاده
- نشانگر احتمال وجود میکروب های بیماریزا در آب
- کاهش عملکرد و اثربخشی ضدعفونی با روش های مختلف در آب
- کاهش میزان اکسیژن محلول در آب
- افزایش احتمال وجود فلزات سنگین در آب
واحد اندازه گیری: NTU
میزان مجاز: کدورت آب شرب به هیچ عنوان نمی بایست از 5 NTU بیشتر باشد. میزان توصیه شده کدورت قابل قبول برای آب شرب، زیر 1 NTU می باشد.
اقدامات اصلاحی: استفاده از فیلتراسیون فیزیکی مانند استفاده از فیلتر شنی، فیلتر مولتی مدیا، فیلتر دیسکی و فیلتر الیافی (بسته به نوع و میزان کدورت آب) به همراه ضدعفونی (با توجه به احتمال وجود میکروب های بیماریزا در آب)
فیلتر مولتی مدیا جهت تصفیه آب و حذف کدورت، گل و لای و ذرات معلق دارای بستر آنتراسیت و سیسلیس شیشه ای، قابل استفاده در تصفیه آب های صنعتی و پیش تصفیه ورودی منازل
مشاهده مشخصات
از آنجاییکه تنوع میکروارگانیسم های موجود در آب (اعم از باکتری، ویروس و انگل) بسیار زیاد است، عملاً امکان آزمایش و اندازه گیری میزان همه آنها در آب بسیار مشکل و زمانبر است. به همین دلیل، در بسیاری از موارد به اندازه گیری میزان باکتری کلیفرم (Escherichia coli) اکتفا می شود.
باکتری کلیفرم، یک نوع میکروارگانیسم است که در آبهای سطحی، خاک و فضولات انسانی و حیوانی یافت می شود. باکتری کلیفرم به خودی خود غالباً یک باکتری بیماریزا نیست. اما وجود باکتری کلیفرم نشاندهنده احتمال وجود سایر انواع میکروب های بیماریزا در آب است. به همین دلیل آزمایش و اندازه گیری آن در آب اهمیت بالایی دارد. در صورت نفوذ فضولات انسانی و حیوانی به منابع آبی و مصرف آن، احتمال بروز مشکلاتی مانند بیماری های گوارشی و هپاتیت نیز وجود خواهد داشت.
واحد اندازه گیری: تعداد باکتری در 100 میلی لیتر نمونه آب
میزان مجاز: 0 کلیفرم در 100 میلی لیتر آب
در صورتیکه نتیجه آزمایش میکروبی، عددی بالاتر از 1 را برای باکتری کلیفرم گزارش داده باشد، لازمست تا نمونه گیری و آزمایش تکرار شود. در صورت گزارش مجدد وجود باکتری، لازم است تا اقدامات اصلاحی و سیستم ضدعفونی مناسب در نظر گرفته شود.
توجه: روش نمونه برداری آب برای آزمایش میکروبی بسیار مهم است. دقت شود تا نمونه برداری دقیقاً مطابق روش اعلامی از سوی آزمایشگاه انجام شود.
اقدامات اصلاحی: در صورتیکه نمونه برداری از آب چاه انجام شده، وجود باکتری کلیفرم نشاندهنده این موضوع است که آب سطحی بدون گذر از لایه های خاک توانسته به آب چاه نفوذ پیدا کند. لازم به ذکر است که لایه های زمین خود عملاً به عنوان یک فیلتر باعث گرفته شدن و حذف مقدار بالایی از ذرات و باکتری ها از آب می شود.
در صورت استفاده از چاه و مشاهده وجود باکتری کلیفرم، این اقدامات می بایست در دستور کار قرار گیرد:
- از بسته بودن و آب بندی کامل درب چاه مطمئن شوید.
- خروجی تهویه (Vent) دارای توری برای ورود هوای تازه به چاه روی درب چاه با آب بندی صحیح در نظر گرفته شده باشد.
- سیم کشی بین پمپ چاه تا تابلو برق در داخل کاندوئیت قرار گرفته شده باشد.
- لوله داخلی چاه حداقل 30 سانتیمتر بالاتر از سطح زمین آمده باشد.
- سطح داخلی دیواره یا لوله چاه سالم بوده و شکستگی و یا تخریبی در انها وجود نداشته باشد.
پس از بررسی موارد فوق و رفع مشکل، چاه با کلر بصورت کامل ضدعفونی شود. و بعد از مدت زمان کوتاهی نمونه گیری مجدداً انجام شود.
در صورت مشاهده مجدد کلیفرم در نمونه آب، از دستگاه های ضدعفونی کننده آب مانند سیستم کلرزنی، دستگاه یووی و یا ازن ژنراتور استفاده شود.
میزان مواد جامد یا املاح محلول در آب، توسط یکی از پارامترهای هدایت الکتریکی (EC) و یا TDS اندازه گیری و گزارش می شود. این پارامترها بیانگر میزان مجموع املاح و یون های محلول در آب هستند. اما میزان تفکیک شده یون های، محلول توسط این شاخص ها مشخص نمی شود.
از آنجاییکه وجود املاح باعث وجود هدایت الکتریکی در آب می شود، اندازه گیری هدایت الکتریکی آب نشانگر میزان املاح محلول در آن خواهد بود. راه دیگر اندازه گیری مواد جامد محلول در آب، تبخیر آب بصورت کامل و اندازه گیری وزن نمک های باقیمانده پس از تبخیر آب است که نشاندهنده کل مواد جامد محلول در آب (Total Dissolved Solids) یا همان TDS می باشد.
واحد اندازه گیری: واحد اندازه گیری هدایت الکتریکی، میکروزیمنس بر سانتیمتر (µS/cm) و واحد اندازه گیری TDS، میلیگرم بر لیتر (mg/lit) یا ppm
دو پارامتر EC و TDS چون هر دو نشاندهنده میزان املاح موجود در آب هستند، به یکدیگر وابستگی دارند که با رابطه زیر می توان آن را نشان داد:
TDS (mg/lit) = K * EC (µS/cm)
ضریب وابستگی این دو شاخص (K)، خود تابعی از مقدار آنها بوده و عددی بین 0.55 تا 0.85 (بطور متوسط 0.7) می باشد.
میزان مجاز: توصیه می شود که میزان TDS آب آشامیدنی از 500 ppm بیشتر نباشد. هرچند بالاتر بودن میزان املاح ممکن است مشکلی برای سلامتی به وجود نیاورد، اما می تواند منجر به مشکلات دیگری از جمله رسوب گذاری و طعم نامناسب آب شود.
اقدامات اصلاحی: استفاده از دستگاه های تصفیه آب اسمز معکوس (RO)
دستگاه تصفیه آب خانگی شش مرحله ای مدل RO-50G6 با روش اسمز معکوس پایه دار به ظرفیت 50 گالن در شبانه روز، به همراه تانک تحت فشار پلاستیکی، شیر سینک اهرمی بلند، مراحل تصفیه شامل یک فیلتر پلی پروپیلن فشرده 5 میکرون، فیلتر کربن گرانول، فیلتر کربن بلاک، ممبران RO، فیلتر کربن پودری کپسولی و فیلتر مینرال
مشاهده مشخصات
سختی آب، مجموع یونهای کلسیم و منیزیوم محلول در آب است که عمدتاٌ ناشی از حل شدن سنگ آهک موجود در بستر آب های زیرزمینی است.
علیرغم اینکه سختی آب، خطری برای سلامتی ندارد، اما مشکلاتی مانند رسوب گذاری در لوله ها و تجهیزات و همچنین کاهش حل شوندگی مواد شوینده و به تبع آن لکه گذاری های صابون و سایر مواد شوینده مشابه روی سطوح سرویس های بهداشتی را در پی دارد. از طرف دیگر باید توجه داشت که آب با سختی پایین خاصیت خورندگی پیدا می کند.
واحد اندازه گیری: واحد اندازه گیری سختی آب بر حسب mg/lit CaCO3 و یا Grain Per Gallon (GPG) اندازه گیری می شود. رابطه این دو واحد طبق فرمول زیر می باشد:
1 Grain Per Gallon = 17.1 mg/lit CaCO3
میزان مجاز: سختی بین 80 – 100 mg/lit CaCO3 مقدار مناسب و توصیه شده ای است که در آن خاصیت رسوب گذاری و خورندگی در وضعیت تعادل قابل قبولی قرار دارند. آب با سختی بالای 200 mg/lit CaCO3 آب با کیفیت نامناسب و بالای 500 mg/lit CaCO3به عنوان آب غیرقابل قبول برای مصارف خانگی به شمار می روند.
اقدامات اصلاحی: استفاده از دستگاه های سختی گیر (مانند سختی گیر رزینی) و یا دستگاه های تصفیه آب اسمز معکوس (RO)
دستگاه سختی گیر رزینی جهت حذف سختی با هدف کاهش رسوبگذاری آب در سیستم های لوله کشی و تجهیزات
مشاهده مشخصات
شاخص pH نشاندهنده میزان یون هیدروژن (+H) و به تبع آن میزان اسیدی بودن آب را نشان می دهد. مقدار pH عددی بین 0 تا 14 است. عدد pH مساوی7 نشاندهنده حالت خنثی، بالای 7 حالت قلیایی و pH زیر 7 نشانگر خاصیت اسیدی در آب است.
تغییرات pH بصورت لگاریتمی است. یعنی هر یک واحد تغییر در عدد pH، میزان اسیدی و قلیایی آب را 10 برابر می کند! آب با خاصیت اسیدی موجب خوردگی در لوله ها و تجهیزات می شود. از طرف دیگر آب با خاصیت قلیائیت بالا می تواند باعث رسوب گذاری و کاهش اثربخشی مواد ضدعفونی کننده و اکسید کننده موجود در آب شود. همچنین باید توجه داشت که معمولاً میزان pH اعلامی توسط آزمایشگاه ممکن است کمی از pH واقعی آب چاه بیشتر باشد.
واحد اندازه گیری: شاخص pH بدون واحد بیان می شود.
میزان مجاز: از نظر سلامتی، محدویتی برای pH بیان نشده. اما به جهت کیفیت ظاهری و عدم ایجاد مشکلات نامبرده شده، مقدار pH بین 6.5 تا 8.5 که در بیشتر منابع آبی وجود دارد، برای شرب نیز قابل قبول است.
آهن و منگنز از جمله فلزاتی هستند که معمولاً در آب چاه ها با میزان قابل توجهی وجود دارند. دلیل این موضوع نیز، وجود بستر سنگی در آبهای زیرزمینی است.
آهن و منگنز در چاه های با عمق بالا بیشتر یافت می شوند. به این دلیل که در این چاه ها، آب مدت زمان بیشتری با سطوح سنگی حاوی این عناصر در تماس بوده است. البته در مناطقی که حفر معادن در آن وجود دارد نیز، امکان حضور این عناصر در آب بیشتر می شود. آهن و منگنز معمولاً با هم در آبهای زیرزمینی وجود دارند. اما میزان غلظت منگنز از آهن کمتر است.
میزان بالای آهن و منگنز در آب باعث بوجود آمدن طعم فلزی و همینطور ایجاد لکه می شود. آب های چشمه و چاه که حاوی مقدار زیادی آهن و منگنز هستند، ممکن است در ابتدا با چشم غیر مسلح، شفاف به نظر برسند. اما به محض تماس با اکسیژن و اکسید شدن این مواد، لکه های نارنجی-قهوه ای (ناشی از آهن) و یا لکه های سیاه (ناشی از منگنز) روی سطوح نمایان خواهد شد.
واحد اندازه گیری: میلیگرم بر لیتر (mg/lit) یا ppm
میزان مجاز: آهن و منگنز موجود در آب آشامیدنی، خطری برای سلامتی ندارند. اما با توجه به اثرات ظاهری ناخوشایند، توصیه شده که میزان آهن در آب آشامیدنی نباید بیش از 0.3 ppm و میزان منگنز نیز نباید بیش از 0.05 ppm باشد.
اقدامات اصلاحی: استفاده از دستگاه های حذف آهن و منگنز از آب
فیلتر Ironix جهت حذف آهن و منگنز موجود در آب چاه جهت مصارف خانگی، نیمه صنعتی و صنعتی با استفاده از مواد مخصوص جاذب آهن و تزریق کلر بصورت پیوسته
مشاهده مشخصات
نیترات معمولاً از طریق کودهای شیمیایی استفاده شده در فضاهای سبز و یا زمین های کشاورزی و یا تجزیه پسماندها وارد آبهای زیرزمینی می شود.
استفاده آب حاوی نیترات بالا برای اطفال زیر 6 ماه، ممکن است منجر به نوعی بیماری شود که میزان انتقال اکسیژن در خون را دچار مشکل نماید. ضمن اینکه میزان بالای نیترات می تواند نشانگر احتمال وجود سایر آلاینده ها در آب نیز باشد.
واحد اندازه گیری: میلیگرم بر لیتر (mg/lit) یا ppm
میزان مجاز: حداکثر 10 mg/lit
اقدامات اصلاحی: استفاده از دستگاه های تصفیه آب اسمز معکوس (RO)
Nasser | 1402/10/24
بسیار عالی و جامع. با تشکر فراوانشرکت آب فناور | 1402/11/7
ممنون از توجه شما