اهمیت تصفیه آب جکوزی

تصفیه و نگهداری کیفیت قابل قبول آب در جکوزی، به دو دلیل عمده از اهمیت بالایی برخوردار می‌باشد:

1- بهداشت فرد استفاده کننده از جکوزی

2- جلوگیری از صدمه دیدگی تجهیزات و سطوح

در واقع، دو ویژگی "مقدار کم آب" و "بالا بودن دمای آب" در جکوزی است که مشکلات بالا را تشدید می کند.

آب جکوزی معمولاً تا دمای بین 35 تا 40 درجه سانتیگراد گرم می شودکه این دمای آب، شرایط بسیار مطلوبی را برای رشد آلودگی ها و عوامل بیماری زا از جمله باکتری، ویروس و پروتوزون ها بوجود می آورد.  

به عنوان مثال، شایعترین بیماری ناشی از استفاده جکوزی، نوعی اگزمای پوستی است که بوسیله باکتری " سودوموناس آئروژینوزا" ایجاد می شود. علاوه بر آن، بررسی ها نشان داده که باکتری " لژیونلا پنوموفیلا" می تواند از طریق استنشاق بخار آب آلوده داخل فضای استخر و جکوزی وارد بدن شده و منجر به بیماری " لژیونر" شود. 

مسأله زمانی پیچیده تر می شود که در نظر داشته باشیم، آب با این درجه حرارت باعث افزایش تعرق افراد شده و با توجه به اینکه حجم آب جکوزی هم کم است، نسبت آلودگی که به هر فرد می رسد را به میزان قابل توجهی بیشتر خواهد کرد.

به عنوان مثال، حضور دو نفر در یک جکوزی که مقدار 500 گالن (حدود 1900 لیتر) آب دارد، معادل حضور 100 شناگر در یک استخر 25هزار گالنی (حدود 95 هزار لیتر) است! در هر دو، به ازای هر نفر، 250 گالن آب داریم. به همین دلیل و با توجه به آلودگی بالایی که توسط افراد داخل جکوزی وارد آب می شود، مقدار ماده ضدعفونی کننده بالایی برای آب جکوزی نیاز خواهد بود.

با توجه به دلایل فوق الذکر، همیشه می بایست میزان مشخصی از مواد ضدعفونی کننده در آب جکوزی وجود داشته باشد و هر چند وقت یکبار با افزودن بیشتر مواد اکسید کننده به آب، احتمال وجود آلاینده ها را از بین ببریم.   

آب گرم داخل جکوزی، باعث می شود تا سرعت واکنش در آب افزایش پیدا کند. این بدان معناست که حضور دو نفر در 400 گالن (حدود 1500 لیتر) آب جکوزی، حدود 1 ppm کلر آزاد یا 2 ppm برم را تنها در 15 دقیقه برای ضدعفونی مصرف کرده و از بین ببرد.

کلر و برم، دو ماده ضدعفونی کننده هستند که معمولاً در جکوزی ها برای ضدعفونی و از بین بردن آلودگی های میکروبی استفاده می شوند. مواد ضدعفونی کننده آب جکوزی، در اشکال مختلفی وجود دارند که ویژگی های مخصوص به خود را دارا می باشند.

مواد ضدعفونی کننده جکوزی

کلر (Chlorine)

هر ترکیبی از کلر که به آب اضافه شود، اسید هیپو کلرو (HOCl) که یک ماده اکسید کننده و ضدعفونی کننده قوی است و همینطور یون هیپوکلریت (OCl-)(که معمولاً آنرا کلر آزاد می نامند) ، تشکیل می شود. کلر آزاد به سرعت با آلودگی های داخل آب واکنش انجام داده و تشکیل کلرامین (NH2Cl) میدهد که ضمن داشتن بوی ناخوشایند، باعث ناراحتی چشم و پوست بدن انسان می شود.

هدف ما، نگهداری میزان کافی کلر آزاد در آب و در عین حال حذف کلرامین تشکیل شده از آن است. قدرت اکسید کنندگی و ضدعفونی کنندگی کلر، به شدت به میزان PH آب بستگی دارد و با توجه به حجم کم آب در جکوزی، به سرعت امکان تغییر در آن وجود خواهد داشت.

کلر آزاد در مقابل اشعه ماوراء بنفش نور خورشید، اثر خود را به اندازه قابل ملاحظه ای از دست میدهد. اما با استفاده از اسید سیانوریک، می توان از این اتفاق تا حد مناسبی جلوگیری نمود.  

اشکال مختف کلرهای دانه ای پایدار، غالباً در نرکیب شیمیایی خود، دارای اسید سیانوریک هستند. در حالیکه کلرهای ناپایدار (مانند هیپوکلریت لیتیم) از این خاصیت برخوردار نیستند. اگر از کلرهای ناپایدار برای جکوزی های روباز استفاده کنیم، لازمست تا با اضافه کردن اسید سیانوریک، آن را در مقابل اشعه خورشید پایدار کنیم.

برم (Bromine)

استفاده از برم بجای کلر در جکوزی، چندین مزیت دارد. زمانیکه برم به آب اضافه می شود، اسید هیپوبرمو (HBrO) تشکیل می شود که یک اکسید کننده و ضدعفونی کننده قوی است. اسید هیپوبرمو با آلودگی های وجود در آب واکنش داده و تولید برمامین (H2BrN) می کند. اما برمامین بر خلاف کلرامین، هم خود یک ضدعفونی کننده خوب است و هم بوی ناخوشایندی نداشته و علاوه بر این، برای چشم و پوست نیز ایجاد ناراحتی نمی نماید.

هیچ نیازی به حذف برمامین نیست. زیرا این ماده، خود بخود از بین رفته و تبدیل به اسید هیپوبرمو، یون برمید، یون هیدروژن و گاز نیتروژن می شود.

مزیت دیگر برم این است که بر خلاف کلر، اثربخشی آن خیلی به میزان PH آب وابسته نبوده و در PH های معمولی که برای آب جکوزی وجود دارد، براحتی و بدون نگرانی قابل استفاده می باشد.

اما متأسفانه، راه حل شناخته شده ای برای پایدار کردن اثر برم در مقابل نور خورشید شناسایی نشده و بهتر است این ماده ضدعفونی کننده، تنها برای جکوزی های سرپوشیده مورد استفاده قرار گیرد.

ازن (Ozone)

بعضی از جکوزی ها، مجهز به دستگاه های تولید کننده ازن که گازی با خاصیت بسیار قوی اکسید کنندگی و ضدعفونی کنندگی و در عین حال با اثربخشی کوتاه مدت است، می باشند. با توجه به خواصی که از ازن ذکر شد، باید این نکته را مد نظر داشت که نمی توان ازن را به تنهایی و به عنوان جایگزین کلر و یا برم استفاده نمود. بلکه، استفاده از ازن،  باعث کاهش میزان مورد نیاز کلر و یا برم می شود.

یک رویکرد متعادل

تصفیه و ضدعفونی جکوزی، کاری بسیار حساس است. چرا که به دلیل حجم کم آب، کوچکترین تغیییر، اثر خود را به سرعت نشان می دهد. همواره قبل از اضافه کردن هر ماده ای برای تصفیه آب جکوزی، آب را تست کنید. برای اینکه به درستی هم از بروز ناراحتی و مشکل برای افرادی که از جکوزی استفاده می کنند، جلوگیری کرده و هم مانع صدمه دیدگی تجهیزات بواسطه خوردگی  و یا بستن جرم روی آنها شوید، همواره 3 پارامتر زیر را که به هم مربوط هستند را اندازه گیری کنید:

- pH

- قلیائیت کل

- سختی کلسیمی

- TDS

pH

جکوزی ها با توجه به حجم کم آبی که در آنها وجود دارد، نسبت به تغییرات PH بسیار حساس هستند و به همین دلیل، این پارامتر می بایست دائماً اندازه گیری و کنترل شود.

آب با PH پایین می تواند منجر به ایجاد خوردگی در لوله ها و تجهیزات فلزی و نیز آسیب به دیواره های محوطه جکوزی شود. از طرف دیگر،  بالا بودن PH نیز باعث ایجاد لایه های رسوب روی سیستهای تأسیسات و سطوح شده، آب را کدر نموده و ضمن کاهش اثر ضدعفونی کنندگی کلر، باعث ناراحتی چشم و پوست بدن شود.

قلیائیت کل

قالیائیت کل، شاخصی است که میزان ترکیبات فلزات قلیایی محلول در آب (مانند کربناتها، بی کربناتها، هیدروکسیدها و غیره) را نشان می دهد.  این شاخص تأثیر قابل توجهی روی PH آب خواهد داشت.

اگر قلیائیت کل آب پایین باشد، کنترل PH خیلی سخت می شود. در این حالت، با اضافه کردن کوچکترین مقدار مواد شیمیایی تصفیه کننده به آب، شاهد تغییر شدید PH خواهیم بود. قالیائیت کل بالا، باعث افزایش PH شده و ضمناً پائین آوردن آن را مشکل میکند.

کنترل میزان قلیائیت کل در محدوده مناسب، باعث پایدار بودن میزان PH آب خواهد شد.

سختی کلسیمی

آب با میزان سختی کلسیمی پایین، تلاش خواهد کرد تااین کمبود را از تمامی نقاط تماس اجسام و سطوح با آب جبران کند. ضمن اینکه، آب با سختی بالای کلسیمی نیز، تمایل زیادی برای رسوب گذاری روی سطوح و تجهیزات دارد.

دمای بالای آب، تشکیل رسوب را سرعت می بخشد. مخصوصاٌ در تجهیزات گرمایشی و هیترها این مسأله به شدت وجود دارد. تشکیل رسوب، باعث افزایش فشار آب، کاهش گردش مناسب آب در مدار و همینطور کاهش راندمان حرارتی می شود.

مواد جامد محلول در آب (TDS)

یکی دیگر از شاخصهای مهمی که می بایست در آب جکوزی مورد اندازه گیری قرار گیرد، میزان کل مواد جامد محلول در آب (TDS) می باشد. در جکوزی، آب داغ به همراه پاشش جت وجود دارد که در این حالت، میزان تبخیر بسیار بالاتری در مقایسه با آب راکد وجود خواهد داشت. در هنگام تبخیر، آب، تمام ناخالصی های محلول در خود را به جای می گذارد.

افزایش میزان تبخیر در طول زمان باعث افزایش میزان TDS در آب شده که نهایتاً منجر به خوردگی تجهیزات جکوزی و کدر شدن آب خواهد شد.

مقدار TDS، با تصفیه شیمیایی آب جکوزی کاهش پیدا نمی کند. برای کنترل آن می بایست هر چند وقت یکبار، آب جکوزی را تخلیه و با آب با TDS پایین تر جایگزین نمود.

توصیه می شود که شاخص های اشاره شده فوق، در این بازه های زمانی، اندازه گیری و کنترل شوند:

- میزان  PH و ماده ضدعفونی کننده: بعد از هر بار استفاده

- میزان قلیائیت کل: هفتگی

- میزان سختی کلسیمی، TDS، فلزات و اسیدسیانوریک (در صورت استفاده): با تعداد دفعات کمتر

محدوه و میزان مجاز مواد و شاخص های اشاره شده در این مقاله جهت نگهداری مناسب جکوزی، در جدول زیر خلاصه شده است:

*برای جکوزی هایی که با هیپوکلریت کلسیم، هیپوکلریت لیتیم یا هیپوکلریت سدیم ضدعفونی می شوند.

**برای جکوزی هایی که با سدیم دی کلر، تری کلر، برم و یا گاز کلر ضدعفونی می شوند.