در بسیاری از موارد برای پر کردن اولیه آب استخر، از آب چاه استفاده می شود. این موضوع عموماً به دلیل در دسترس نبودن آب تصفیه شده شهری و یا هزینه کمتر استفاده از آب چاه برای این کار، انجام می گیرد.
استخری که با آب چاه پر می شود، ابتدا ممکن است بسیار شفاف و تمیز به نظر برسد. اما به تدریج و با گذشت چند روز و در صورت عدم توجه و نگهداری مناسب، کیفیت آب معمولاً افت زیادی پیدا خواهد کرد.
در این مقاله به بررسی ویژگی ها اصلی شیمیایی و فیزیکی آب های چاه که برای نگهداری استخر مهم هستند، پرداخته شده و شش کار لازمی که پس از پر کردن استخر با آب چاه می بایست انجام شود، توضیح داده شده است.
کیفیت آب چاه معمولاً در مناطق مختلف جغرافیایی با هم تفاوت دارد. متداولترین مشکلات ناشی از املاح و ناخالصی های موجود در آب چاه را می توان مربوط به موارد زیر دانست:
مهمترین مشکل احتمالی ناشی از پر کردن استخر و جکوزی با آب چاه، غلظت بالای املاح، فلزات سنگین مانند آهن و مس و باکتری آهن است. میزان بالای این مواد در آب چاه باعث لکه گذاری روی سطوح، رسوب گذاری و افزایش مصرف مواد ضدعفونی کننده در استخر خواهد شد.
استفاده از مواد شیمیایی مخصوص جهت حذف فلزات و نیز جایگزین کردن بخشی از آب استخر و جکوزی با آب تازه با حجم فلزات کمتر می تواند در پیشگیری از بروز این مشکلات نقش مهمی داشته باشد.
علاوه بر این، آب چاه ممکن است به دلیل مجاورت با سپتیک تانک و نفوذ آب سرریز ناشی از بارندگی های سنگین، مشکل آلودگی میکروبی هم پیدا کرده باشد.
در بسیاری از آب های چاه، "باکتری آهن" وجود دارد. آین نوع باکتری ها به آهن چسبیده و آنرا حمل می کند. در آزمایش این موارد، آهن بصورت جداگانه ظاهراً در اّب وجود ندارد. اما از طریق باکتری های آهن اثرات خود را گذاشته و به همین دلیل شناسایی آن کمی پیجیده تر است. آب چاه حاوی باکتری آهن باعث قهوه ای شدن رنگ آب و لکه گذاری روی سطوح استخر می شود.
یکی از مهمترین مشکلاتی که آب چاه حاوی آهن بالا در استخرها به وجود می آورد، تأثیر منفی آنها بر روی عملکرد دستگاه ضدعفونی کننده اشعه ماوراء بنفش (UV) است. سازندگان معتبر دستگاه های یو وی با توجه به اینکه طول موج 254 نانومتر برای ضدعفونی بیشترین اثربخشی را دارد، توصیه می کنند که مقدار آهن موجود در آب از 0.3 ppm (حتی ترجیحاً 0.2 ppm) تجاوز نکند تا هم ضدعفونی با اشعه اثربخشی بهتری داشته باشد و هم از رسوب گذاری بر روی شیشه کوارتز دستگاه پیشگیری شود. مقدار آهن بیش از این حد تعیین شده، باعث کاهش اثربخشی ضدعفونی اشعه ماوراء بنفش در استخرهایی که از دستگاه یو وی استفاده می کنند، خواهد شد.
یکی دیگر از شاخص های کیفی آب چاه، میزان مواد جامد محلول یا TDS آب است. میزان TDS نشانگر مجموع کل یونهای محلول در آب شامل مواد معدنی، فلزات، نمک ها و سایر املاح است. از مهمترین یونهای موجود در آب، یونهای کلسیم و منیزیم هستند که بیانگر میزان "سختی کل" (Total Hardness) آب می باشد. میزان سختی کل آب بیانگر تمایل آن به تشکیل رسوب گذاری کربناتی است. در مواردی که مقدار سختی کل آب چاه بیش از 1000 ppm باشد، توصیه می شود که محل چاه را تغییر داده و از چاه جدیدی استفاده شود.
یک معیار مهم برای تمایل رسوبگذاری آب روی سطوح، "شاخص لانژلیه" است. شاخص لانژلیه ترکیبی از چند پارامتر مختلف است که با فرمول زیر محاسبه می شود:
در این فرمول:
pH: عدد pH مستقیماً در فرمول قرار می گیرد.
TF، CF و AF: به ترتیب نشاندهنده دما، سختی کلسیمی و قلیائیت کل هستند که اعداد آنها جهت استفاده در فرمول فوق، از جدول زیر استخراج می شوند:
با استفاده از اطلاعات و اعداد فوق و پس از محاسبه شاخص لانژلیه (LI)، می توان وضعیت تعادل شیمیایی آب را با توجه جدول زیر تحلیل نمود:
|
وضعیت تعادل شیمیایی آب |
مقدار شاخص لانژلیه (LI) |
|
ایده آل |
صفر |
|
مطلوب |
بین -0.5 و +0.5 |
|
آب تمایل به خورندگی دارد. |
کمتر از صفر |
|
آب تمایل به رسوب گذاری دارد. |
بیشتر از صفر |
بنابراین در صورت سختی بالای آب چاه و در جهت پیشگیری از رسوب گذاری روی سطوح، با استفاده از مواد اسیدی کاهش دهنده pH و قلیائیت کل آب می توان به کاهش مقدار شاخص لانژلیه، میزان رسوبگذاری آب استخر را کاهش داد.
از آنجائیکه برای کاهش سختی آب استخر، عملاً روشی بجز جایگزین کردن بخشی از آب استخر با آب با سختی پایین وجود ندارد، یک راه بسیار مناسب برای کنترل سختی آب استخر، قرار دادن یک دستگاه سختی گیر رزینی در مسیر لوله پر کن آب استخر است. به این ترتیب، آب جبرانی استخر که توسط خط پرکن وارد استخر می شود، دارای سختی بسیار کم بوده و به تدریج از افزایش زیاد سختی کل آب استخر، جلوگیری می شود.
احتمال وجود "نیترات" و "نیتریت" در آب چاههای قرار گرفته در مناطق روستایی و کشاورزی وجود دارد. ورود نیترات به آب چاه عمدتاً از دو طریق کودهای شیمیایی و سپتیک تانک اتفاق می افتد.
در استخر و جکوزی، نیتریت به سرعت اکسید شده و به نیترات تبدیل می شود. اتم اکسیژن درگیر شده در این ترکیب از اسید هیپوکلرو (HOCl) موجود در آب استخر تأمین می شود.
میزان نیترات بالای 25 ppm در آب استخر و جکوزی می تواند باعث رشد جلبک شود. در حال حاضر، برای کاهش نیترات آب استخر هیچ راهی بجز رقیق کردن آب استخر با آب تازه حاوی نیترات کمتر وجود ندارد.
بنابراین، تست نیترات آب چاه مورد استفاده برای پر کردن آب استخر در فواصل زمانی مختلف توصیه شده و در صورتی که میزان نیترات آب چاه بالا باشد، شاید بهتر باشد که آب با میزان نیترات کمتر خریداری شده و از آن برای پر کردن آب چاه استفاده شود.
با توجه به موارد بیان شده فوق، توصیه می شود که میزان پارامترهای کیفی آب چاه حداقل هر سال یکبار توسط یک آزمایشگاه معتبر اندازه گیری شده در صورت نیاز با استفاده از روش ها و یا مواد شیمیایی مناسب، مقدار آنها در بازه مدنظر قرار گیرد.
پس از پر کردن استخر با آب چاه، لازمست تا چند اقدام مهم پیش از استفاده شناگران انجام گیرد تا از کیفیت و بهداشت مناسب آب اطمینان حاصل شود:
اولین اقدام مهمی که پس از پر کردن استخر با آب چاه می بایست صورت پذیرد، بررسی و اندازه گیری پارامترهای کیفی آب توسط تست کیت های اندازه گیری کیفیت آب استخر است.
مهمترین پارامترهای مورد نیاز برای اندازه گیری کیفیت آب، عبارتند از:
- کلر آزاد
- pH
- قلیائیت کل
- سختی کل
- TDS
در نمونه گیری جهت اندازه گیری هر پارامتری، توصیه می شود که از نقاط با عمق های مختلف این کار انجام شود تا نتیجه به واقعیت نزدیک تر باشد.
اندازه گیری پارامترهای مذکور و تنظیم آنها در بازه توصیه شده استاندارد، باعث حفظ تعادل شیمیایی آب استخر شده و شرایط مناسب را برای نگهداری و استفاده شناگران مهیا خواهد نمود.
مقدار pH آب استخر یکی از مهمترین پارامترهای کیفی است که اندازه گیری و تنظیم آن بسیار مهم و ضروری است. بالاتر و یا پایین تر بودن pH آب استخر از بازه استاندارد توصیه شده، باعث کاهش اثربخشی مواد ضدعفونی کننده از جمله کلر، سوزش و یا خارش پوست و چشم، ایجاد خوردگی در تجهیزات و رسوبگذاری روی سطوح استخر می شود.
مقدار مناسب pH آب استخر بین 7.2 تا 7.6 توصیه شده است. پس از اندازه گیری pH آب استخر با تست کیت مناسب، در صورت لزوم می بایست با استفاده از مواد شیمیایی تنظیم کننده pH مقدار آن را در این بازه تنظیم نمود.
با توجه به نوع آب چاه و نوع کلر مصرفی, معمولاً مقدار pH آب حالت افزایشی داشته و لازمست تا با استفاده از مواد اسیدی مانند اسید کلریدریک و یا پودر اسید خشک مقدار pH تا حد مناسب کاهش یابد.
مفهوم پارامتر قلیائیت کل (Total Hardness) نزدیکی زیادی به pH آب دارد و نشاندهنده میزان یونهای کربنات، بیکربنات، هیدروکسید و سایر مواد قلیایی موجود در آب بوده و بیانگر مقاومت آب در برابر تغییر pH است.
پایین بودن مقدار قلیائیت کل آب استخر، علاوه بر ناپایدار کردن آب در مقابل تغییر pH، باعث ایجاد خوردگی در سطوح بتنی و یا رنگ شده استخرها می شود. و بر عکس، در صورت بالا بودن میزان قلیائیت کل آب استخر، شاهد کدری آب و نیز رسوب در نقاطی از استخر خواهیم بود.
بازه مناسب قلیائیت کل آب استخر، بین 120-80 ppm می باشد. در صورت استفاده از تست کیت اندازه گیری قلیائیت و خارج بودن میزان آن از بازه قابل قبول، روش های زیر برای تنظیم مجدد آن پیشنهاد می شود:
- اضافه کردن بی کربنات سدیم (جوش شیرین) برای افزایش قلیائیت کل آب استخر
- اضافه کردن اسید کلریدریک استخری به آب برای کاهش قلیائیت کل آب استخر
- تعویض آب استخر با آب تازه با قلیائیت کل بالاتر و یا پایینتر
از آنجائیکه بر خلاف آب تصفیه شده شهری، معمولاً آب چاه عاری از کلر است، لذا استفاده درست و به اندازه از کلر جهت گندزدایی آب استخر بسیار مهم خواهد بود.
کلر در انواع مختلفی از جمله قرص، پودر و مایع موجود بوده و می تواند مورد استفاده قرار گیرد. علیرغم وجود انواع مختلف مواد ضدعفونی کننده، کماکان کلر از نظر هزینه و اثربخشی، جزو روش های بسیار قابل قبول در ضدعفونی آب استخر به شمار می رود.
در استخرهای خصوصی که معمولآً از قرص و یا پودر کلر استفاده می شود، مقدار کلر آزاد که توسط تست کیت کلر اندازه گیری می شود می بایست بین 1.5-0.6 ppm قرار داشته باشد.
یکی از کارهایی که برای ضدعفونی اولیه استخر می توان از آن استفاده کرد، انجام "شوک کلر استخر" است. در شوک ضدعفونی، پودر کلر به مقدار زیاد (حدود 10 تا 15 گرم به ازای هر متر مکعب آب استخر) تا حدی که مقدار کلر آزاد در استخر تا حدود 10 ppm افزایش پیدا کند به آب استخر اضافه شده و زمان کافی داده می شود تا مقدار کلر به حالت استاندارد خود (بین 1.5-0.6 ppm) برگشته تا امکان شنا کردن فراهم شود.
چند توصیه بسیار مهم در زمان شوک کلر استخر:
- در زمان وجود کلر پس از شوک استخر، سیستم تصفیه استخر در حال کار کردن باشد تا کلر بصورت بهتر و یکننواخت تر در استخر توزیع شود.
- از اضافه کردن مستقیم پودر کلر به استخر (مخصوصاٌ در استخرهای با بدنه فایبرگلاس) و یا اسکیمر اجتناب شود.
- پودر کلر طی چند مرحله در یک سطل آب حل شده و به آرامی به نقاط مختلف اب اضافه شود.
- از شوک کلر علاوه بر زمان راه اندازی اولیه، می توان در زمان های مختلف، مخصوصاً در زمان تجمع آلودگی بالا در استخر استفاده کرد.
سختی کل (Total Hardness) موجود در آب بدلیل وجود یونهای "کلسیم" و "منیزیوم" است. مقدار سختی کل بالای آب می تواند منجر به رسوب گذاری آب بر روی تجهیزات استخر شود. از طرف دیگر، پایین بودن سختی کل آب نیز باعث افزایش تمایل آب به خورندگی موادی مانند گچ و مواد پشت موزائیک ها خواهد شد.
سختی آب به دو دسته سختی کل "موقت" و "دائم" تقسیم می شود. سختی موقت بیشتر به دلیل وجود نمکهای کربنات کلسیم و منیزیوم در آب است. سختی موقت با جوشاندن از آب جدا شده و بصورت رسوب روی دیواره ظرف قابل مشاهده است. اما سختی دائم، با جوشاندن از آب جدا نشده و معمولاً ناشی از نمک های کلراید، سولفات و نیترات کلسیم و منیزیوم در آب است.
میزان مناسب تعریف شده استاندارد برای میزان سختی کلسیمی، بازه 400-200 ppm می باشد که می توان آن را با تست کیت سختی کل اندازه گیری کرد.
با توجه به نوع آب چاه در نقاط مختلف کشور و انواع قرص و پودر کلر در استخر، معمولاً با مشکل بالا بودن سختی کل آب مواجه هستیم. برای کاهش رسوبگذاری روی سطوح ناشی از سختی بالای آب استخر، می توان کارهای زیر را انجام داد:
- استفاده از سختی گیر رزینی در مسیر پرکن آب استخر
- رقیق کردن آب با آب تازه دارای سختی کم
- کاهش رسوبگذاری با تغییر سایر پارامترهای موجود در شاخص لانژلیه که در ابتدای مقاله به آن اشاره شد.
بعد از انجام موارد ذکر شده فوق، به آخرین مرحله یعنی پیشگیری از رشد جلبک سبز در استخر می رسیم. بر خلاف کلر و pH، وجود جلبک در استخر بوسیله تست کیت قابل اندازه گیری نیست. وجود جلبک به وسیله تغییر در ظاهر و رنگ آب و نیز به واسطه لزج شدن سطوح قابل شناسایی است.
در صورت وجود جلبک در استخر، معمولاٌ رنگ آب به سبزی تمایل پیدا کرده و سطح کف و دیواره استخر نیز لیز می شود و به همین دلیل می تواند باعث بروز خطراتی برای شناگران شود. لذا وجود جلبک در استخر مشکلی جدی است که حتی الامکان می بایست از آن جلوگیری و در صورت نیاز با آن مقابله نمود.
بصورت کلی، روشن بودن سیستم تصفیه استخر به مقدار کافی در هر روز، کنترل میزان کلر و تنظیم مقدار pH مناسب در استخر بهترین روش پیشگیری از رشد جلبک در استخر به شمار می رود.
بسیاری از مردم به اشتباه تصور می کنند که مواد ضد جلبک استخر تنها زمانی می بایست استفاده شوند که جلبک در استخر رشد کرده است. در صورتیکه استفاده از مواد ضدجلبک برای "پیشگیری" از جلبک زدن بسیار مهم تر است.
انواع مختلفی از مواد ضدجلبک در بازار موجود است. سولفات مس یا کات کبود ساده ترین روش برای از بین بردن جلبک محسوب می شود. مواد ضدجلبک دیگری نیز وجود دارند که بر پایه مس نبوده و از اثربخشی بالایی برای این کار برخوردار هستند. استفاده از این مواد می بایست حتماً مطابق دستورالعمل شرکت تولید کننده آن باشد.
نظرات