در طی چند مقاله آینده، در صدد هستیم تا به معرفی آلاینده های مختلفی که ممکن است در آب چاه وجود داشته باشند و نیز روش تصفیه مناسب آنها بپردازیم. در این مقاله، در مورد میکروارگانیسم های بیماریزای موجود در آب چاه، صحبت خواهیم داشت.
آب آشامیدنی می بایست از هرگونه میکروارگانیسم بیماریزایی عاری باشد. یکی از آزمایشاتی که در این مورد می بایست روی آب چاه انجام گیرد، آزمایش اندازه گیری میزان" باکتری کلیفرم" (Coliform Bacteria) در آب چاه است. آزمایش باکتری کلیفرم، می بایست حتماً بر روی هر چاه جدیدی که احداث می شود، صورت گیرد.
باید به این نکته توجه داشت که آزمایش کیفیت آب، بیانگر وضعیت آب تنها در زمانی است که نمونه گیری و آزمایش انجام شده است. کیفیت آبهای زیرزمینی، مخصوصاً در چاه های کم عمق یا قدیمی، در طول زمان می تواند تغییر کند. این اتفاق مخصوصاً پس از بارندگی های سنگین و یا ذوب شدن برف و یخ های فصلی، بیشتر محتمل است. لذا، برای چاه های با عمق کمتر از 50 فوت و نیز چاه های قدیمی، توصیه می شود که آب آنها حداقل هر سال یکبار مورد آزمایش باکتری کلیفرم قرار گیرد. در زمان باز کردن چاهی که مدتی از آن استفاده نمی شده و یا برای آب چاهی که متوجه تغییری در کیفیت آن شده ایم، نیزآزمایش باکتری کلیفرم الزامی است. قبل از نمونه گیری آب برای انجام آزمایش باکتری کلیفرم، به دستورالعمل آزمایشگاه مربوطه در خصوص نحوه جمع آوری و نوع ظرف نمونه گیری، باید دقت کافی منظور شود.
بیماری های قابل انتقال توسط آب آشامیدنی، می توانند ناشی از آلودگی های مدفوعی حیوانی و انسانی و نفوذ آن به آبهای زیرزمینی باشد. به عنوان مثال، می توان به بیماری های سالمونلا، اسهال خونی و هپاتیت در این مورد اشاره نمود. برخی نشانه های این بیماری ها، عبارتند از اسهال، حالت تهوع، استفراغ و در برخی موارد تب. به همین دلیل و با توجه به شباهت نشانه ها، خیلی از مواقع، مردم، بیماری های ناشی از آب را با مسمومیت غذایی اشتباه می گیرند. همواره یه یاد داشته باشید که آب آلوده، ممکن است از نظر ظاهر، طعم و بو، کاملاً سالم و تمیز به نظر برسد!
آزمایش آب برای تمامی میکروارگانیسم های بیماری زا، امکانپذیر نیست. لذا، در آزمایش کیفیت آب چاه، معمولاً یک گروه مخصوص از این میکروارگانیسم ها به نام "باکتری های کلیفرم" مورد آزمایش و اندازه گیری قرار می گیرند. این گروه میکروارگانیسم، شامل تمامی میکروارگانیسم های بیماریزای موجود در آب چاه نیستند، اما وجود و میزان آنها شاخصی است برای بهداشتی بودن کل آب چاه و سیستم انتقال آن.
باکتری کلیفرم، می تواند در خیلی از نقاط سطح زمین وجود داشته باشد. اما معمولاً در عمق بیشتر از چند فوت زیر زمین، دیگر اثری از آن نخواهد بود. ضمناً، باکتری کلیفرم در مدفوع حیوانات خونگرم نیز وجود دارد. بسیاری از باکتری های کلیفرم، بیماریزا نیستند، اما نکته مهم اینجاست که وجود باکتری کلیفرم در آب، نشانگر این است که سایر انواع میکروارگانیسم های بیماریزی زا نیز ممکن است از طرق مختلف وارد آب چاه شده و در چاه وجود داشته باشند. زیرا همانگونه که گفته شد، باکتری کلیفرم معمولاً روی سطح زمین و یا نزدیک به سطح زمین وجود دارد.
وجود باکتری کلیفرم، نشاندهنده میزان بهداشتی بودن آب است. زیرا باکتری کلیفرم، با همان روشی از بین می رود که میکروارگانیسم های بیماریزای آب از بین می روند. بنابراین، اگر باکتری کلیفرم هنوز در آب وجود داشته باشد، به احتمال فراوان، میکروارگانیسم های بیماریزا نیز در آب حضور دارند. بجز برخی از موارد استثنا، می توان گفت که اگر چاه آب بنحوی با کلر به مقدار کافی ضدعفونی شده باشد که باکتری کلیفرم در آن از بین رفته باشد، دیگر از بابت میکروارگانیسم های بیماریزا نباید نگرانی داشته باشیم.
روش های مختلفی برای آزمایش باکتری کلیفرم در آب وجود دارد. برخی از آزمایش ها، تعداد دقیق این باکتری را در حجم مشخصی از آب مشخص می کند. در حالیکه در برخی روش های دیگر، نتیجه آزمایش تنها نشاندهنده وجود و یا عدم وجود باکتری کلیفرم در آب است. در این نوع آزمایش، اگر جواب، عدم وجود باکتری کلیفرم در آب باشد، خاطرمان از سالم بودن آب آسوده خواهد شد. اما اگر، نتیجه، تأیید وجود باکتری کلیفرم در آب باشد، باید چاه را ضدعفونی و سپس دوباره نمونه گیری و آب چاه را مورد آزمایش قرار داد. (برای مطالعه روش ضدعفونی آب چاه با کلر، این مقاله را مطالعه کنید.)
دو آزمایش میکروبی مهم دیگر آب چاه عبارتند از آزمایش باکتری کلیفرم گرماپای مدفوعی (Fecal Coliform Bacteria) و آزمایش E. Coli. این دو نوع باکتری، زیرمجموعه ای از کل باکتری های کلیفرم هستند(شکل زیر). اگر نتیجه آزمایش هر کدام از این دو نوع باکتری، مثبت بود، نشانگر وجود میکروارگانیسم های مدفوعی در آب است. در این حالت، آب به هیچ عنوان نمی بایست استفاده شود، مگر اینکه حداقل یک دقیقه جوشیده شده باشد.
ضدعفونی آب چاه با کلر، معمولاً عمده باکتری و ویروس های آب را که ممکن است به واسطه احداث و یا تعمیرات در چاه و یا تأسیسات آن (مثلاً پس از نصب پمپ جدید) وارد چاه شده باشند را از بین می برد. اما باید توجه داشت که اگر اشکال در ساخت چاه بوده، یا نشتی آب یا آلودگی آبهای سطح و سایر مشکلات جدی وجود داشته باشد، ضدعفونی آب چاه، یک راه وقت محسوب می شود. در اینصورت میبایست یا چاه تعمیر کلی شود، یا یک چاه جدید احداث شود و یا منبع آلودگی آب از بین برود.
همانگونه که اشاره شد، در صورتیکه نتیجه آزمایش آب، وجود هر نوع باکتری کلیفرم، باکتری کلیفرم گرماپای مدفوعی و یا E. Coli را تأیید کرده و بعد از چندین بار ضدعفونی آب چاه با کلر باز هم مشکل حل نشد، بهترین راه، تعمیر چاه موجود، احداث یک چاه جدید در محلی دیگر و یا از بین بردن منشأ آلودگی است. وجود باکتری کلیفرم در آب، الزاماً نشاندهنده آلودگی آب زیرزمینی که چاه از آن تغذیه می شود، نیست. بلکه می تواند بیانگر مشکل در ساخت، نگهداری و تعمیرات چاه باشد که باعث شده آبهای آلوده سطحی به آب زیرزمینی چاه نفوذ کند.
در صورتیکه لازم باشد تا آب دارای میکروارگانیسم ها را تصفیه کنیم، یکی دیگر از روش های متداول، استفاده از دستگاه های اشعه ماوراء بنفش است. اشعه ماوراء بنفش باعث از بین رفتن اثر میکروارگانیسم ها در هنگام عبور آب از داخل این دستگاه ها می شوند.
نظرات