میزان خاصیت اسیدی یا بازی بودن آب با پارامتری به نام pH سنجیده می شود. pH مخفف عبارت potential of Hydrogen بوده و مقدار یونهای هیدروژن (+H) موجود در آب را نشان می دهد. بازه کلی تعریف شده برای pH، عددی بین 0-14 است. pH عدد 0 نشاندهنده بیشترین حالت اسیدی و pH عدد 14 نشاندهنده بیشترین حالت بازی در نمونه اندازه گیری شده می باشد. pH عدد 7 حالت کاملاً خنثی را نشان می دهد. در شکل زیر مقایسه ای بین pH مواد مختلف قابل مشاهده است.
شکل 1 : میزان pH مواد مختلف
تنظیم pH آب استخر از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است که دلایل آن در ادامه بیان خواهد شد. pH ایده آل آب استخر، در بازه 7.6-7.4 توصیه شده است. مواد شیمیایی استخر هر کدام pH مخصوص به خود را دارند که طبعاً پس از مدت زمانی اثر خود را بر روی pH آب استخر نشان می دهند.
برخی از مواد اسیدی مانند اسید هیدروکلریک، اسید سولفوریک و بی سولفات سدیم برای کاهش pH و مواد با خاصیت بازی مانند کربنات سدیم و بی کربنات سدیم برای افزایش pH آب استخر مور استفاده قرار می گیرند.
در جدول زیر، pH برخی از انواع مواد شیمیایی که برخی از آنها در استخر مورد استفاده می گیرند، آورده شده است:
| ماده شیمیایی | pH تقریبی |
| اسید سولفوریک | 2.7 |
| تری کلر | 2.7 |
| اسید هیدرو کلریک | 3 |
| اسید سیانوریک | بالای 4 |
| آب مقطر | 7 |
| آب استخر ایده آل | 7.35-7.45 |
| اشک چشم انسان | 7.3-7.5 |
| بی کربنات سدیم | 8.5 |
| کلرید کلسیم | 8-10 |
| کربنات سدیم | 10.5 |
| هیپو کلریت کلسیم | 11-12 |
| هیپو کلریت سدیم | 13 |
همانطور که اشاره شد، pH آب استخر می بایست در محدوده 7.6 - 7.4 نگه داشته شود. اما دلایل این توصیه چیست؟
همانطور که در جدول فوق نشان داده شده است، pH اشک چشم یک انسان سالم در حدود 7.4 است. بنابراین، طبیعی است که بالاتر و یا پایین تر بودن pH آب نسبت به این عدد باعث ایجاد ناراحتی و یا سوزش در چشم شناگر خواهد شد.
آنچه که به صورت تجربی به دست آمده، این است که محدوده 7.2-7.6 برای pH آب استخر، محدوده قابل قبولی است. در خارج از این محدوده، شاهد مشکلاتی برای شناگران خواهیم بود. مخصوصاً در pH بالای 8 و pH زیر 2 که احتمال سوزش و ناراحتی شدید برای چشم شناگران وجود خواهد داشت.
در حالیکه اثربخشی برم (به عنوان یک ماده ضدعفونی کننده جایگزین کلر)، خیلی تحت تأثیر مقدار pH آب نیست، اما اثربخشی و میزان توان ضدعفونی کنندگی کلر، به شدت تابع میزان pH آب استخر و تغییرات آن است. به عنوان مثال، در pH عدد 8، کلر تنها دارای 20 درصد خاصیت ضدعفونی کنندگی است. این در حالی است که در pH عدد 7.4، این مقدار به 60 درصد می رسد! بر اساس مطالعات تجربیات افراد متخصص در حوزه نگهداری استخرها، کاهش pH استخر به تنهایی می تواند تأثیر مثبتی بر روی عملکرد ضدعفونی کنندگی کلر داشته باشد.
بسیاری از انواع جلبک های استخر، نسبت به کلر حساس هستند. این بدان معناست که حفظ pH آب استخردر محدوده تعیین شده، باعث خواهد شد تا سطح عملکرد کلر افزایش پیدا کرده و باعث از بین رفتن مقدار بالایی از جلبک ها در آب شود. اگر میزان کلر و pH استخر همواره در محدوده مشخص شده و قابل قبول باشد و کماکان در استخر، شاهد وجود جلبک باشیم، احتمالاً در "نقاط مرده" استخر که آب راکد است، مشکلی وجود دارد. اگر در برخی نقاط استخر، جلبک می بینید که با کلر عادی از بین نرفته اند، در زمانی که کسی داخل استخر نباشد، به همراه وسایل حفاظت شخصی مناسب، هیپوکلریت کلسیم (پودر کلر) را بصورت دستی روی این نقاط دارای جلبک بپاشید. پس از گذشت مدتی زمان، از شر جلبک ها خلاص خواهید شد!
پایین بودن pH آب استخر، نشانگر خاصیت اسیدی آب و بالا بودن تمایل خوردندگی آن است که باعث صدمه دیدگی تجهیزات خواهد شد.
بالا بودن pH آب استخر باعث تشکیل رسوب روی سطوح کاشی ها، داخل فیلتر و یا در برخی موارد باعث کدر شدن آب می شود.
بنابراین، با توجه به مطالب فوق، با 5 دلیل مهم برای حفظ pH آب در بازه مناسب، آشنا شدیم. لذا طبیعی است افرادی که بصورت منظم از اندازه گیری pH آب استخر خود غافل هستند، دیر یا زود دچار مشکل کیفیت آب در استخر خود خواهند شد. لذا همواره تلاش کنید تا با اندازه گیری منظم این معیار و افزودن مواد شیمیایی تنظیم کننده pH آب استخر، از کنترل آن اطمینان خاطر داشته باشید.
از آنجائیکه معمولاً با توجه به نوع منابع آبی و مواد شیمیایی مورد استفاده در استخر، مشکل افزایش pH بیشتر از کاهش آن وجود دارد، مواد اسیدی جهت کاهش pH در استخرها بیشتر مصرف می شوند. در ادامه به معرفی سه نوع اسید مورد استفاده در استخرها و مقایسه آنها با یکدیگر پرداخته می شود.
اسید کلریدریک (که به اسید موریاتیک نیز معروف است)، پر کاربردترین ماده شیمیایی برای کاهش pH و قلیائیت آب استخر محسوب می شود.
اسید کلریدریک بصورت مایع بوده و بسیار خورنده است. از اسید کلریدریک برای تمیز کردن رسوبات آهکی سفید رنگ سطوح نیز استفاده می شود.
در نظر داشتن احتیاط لازم در هنگام استفاده از این اسید بسیار مهم است. اسید کلریدریک در زمان استفاده باعث تشکیل بخاری می شود که برای تنفس، پوست و چشم بسیار خطرناک خواهد بود.
پرسش مهم دیگری که معمولاً مطرح می شود، این است که "برای تنظیم pH آب استخر، چه مقدار اسید کلریدریک و با چه روشی می بایست به آن اضافه کنیم؟"
ابتدا و قبل از هر چیز، لازمست تا یک تست کیت مناسب اندازه گیری pH برای استخر خود تهیه کنید. قبل از تهیه این کیت و اندازه گیری pH آب، به هیچ عنوان نسبت به خرید اسید و استفاده از آن، اقدام نکنید. شاید اصلاً به آن نیازی نداشته باشید!
با استفاده از تست کیت و مطابق با دستورالعمل آن، pH آب استخر خود را اندازه بگیرید. مقدار اسید کلریدریک مورد نیاز، به دو عامل میزان pH و همچنین حجم استخر بستگی دارد. با استفاده از یک تست کیت pH و دانستن حجم استخر، می توانید با مراجعه به جدول زیر، مقدار اسید مورد نیاز استخر را تخمین بزنید:
| حجم استخر (لیتر) | |||||||
| 200,000 | 100,000 | 80,000 | 60,000 | 40,000 | 20,000 | 4,000 | pH |
| 1,900 میلی لیتر | 950 میلی لیتر | 720 میلی لیتر | 540 میلی لیتر | 360 میلی لیتر | 180 میلی لیتر | 40 میلی لیتر | 7.6 - 7.8 |
| 2,400 میلی لیتر | 1,200 میلی لیتر | 950 میلی لیتر | 720 میلی لیتر | 480 میلی لیتر | 240 میلی لیتر | 45 میلی لیتر | 7.8 - 8.0 |
| 3,800 میلی لیتر | 1,900 میلی لیتر | 1,400 میلی لیتر | 1,200 میلی لیتر | 720 میلی لیتر | 360 میلی لیتر | 80 میلی لیتر |
8.0 - 8.4 |
| 4,700 میلی لیتر | 2,400 میلی لیتر | 1,900 میلی لیتر | 1,500 میلی لیتر | 950 میلی لیتر | 480 میلی لیتر | 90 میلی لیتر | بالای 8.4 |
مراحل اضافه کردن اسید کلریدریک به استخر به شرح زیر می باشد:
- پیش از اقدام به اضافه کردن اسید در استخر برای کاهش pH، پیشنهاد می شود که میزان قلیائیت کل (Total Alkalinity) آب استخر اندازه گیری شود. میزان بهینه قلیائیت کل می بایست بین 80 تا 120 ppm باشد. در صورت تعادل قلیائیت کل در بازه اشاره شده، میزان pH نوسان زیادی نخواهد داشت.
- ابتدا اسید را در یک سطل با آب رقیق کرده و سپس به استخر اضافه کنید. باز هم تأکید می شود که اسید را به آب اضافه کنید. نه آب را به اسید.
- محلول تهیه شده را به آرامی روی سطح آب استخر بریزید.
- در هر دفعه، بیش از 500 میلی لیتر اسید به استخر اضافه نشود.
- پس از اضافه کردن اسید و پیش از اندازه گیری مجدد pH، اجازه دهید تا پمپ و فیلتر استخر حداقل 2 تا 3 ساعت روشن باشند.
- بشکه اسید را بصورت ایستاده و مطمئن در مکانی خنک و با تهویه مناسب و همینطور دور از دسترس کودکان نگهداری نمائید.
- دستورالعمل شرکت تولید کننده را به دقت مطالعه کنید.
- مراقب باشید که اسید کلریدریک با هیچ ماده شیمیایی دیگر، فلزات، کربناتها و مواد بازی غلیظ تماس پیدا نکند.
اسید استخر (اسید کلریدریک 33%) جهت کاهش میزان pH و قلیائیت کل آب استخر در گالن 20 لیتری
مشاهده مشخصات
اسیدهای خشک که عمدتاً بر پایه "بی سولفات سدیم" هستند، بصورت پودر بوده و از جهت ایمنی استفاده نسبت به اسید های مایع ارجحیت دارند. در این اسیدها نگرانی از پاشش و ریختن روی زمین و سطوح وجود ندارد. اسیدهای خشک ابتدا می بایست در آب حل شده و سپس در استخر ریخته شوند.
اسید سولفوریک مجموعاً از اسید کلریدریک خطرناک تر است و در نگهداری و حمل نیاز به توجه و مراقبت بیشتری دارد. اما مزیت آن نسبت به اسید کلریدریک این است که اسید سولفوریک بدون بو و بدون بخار بوده و ارزانتر است. از نظر کارایی، اسید سولفوریک تقریباً معادل اسید کلریدریک است با این تفاوت که استفاده از اسید سولفوریک در طول زمان باعث افزایش املاح (مقدار TDS) آب استخر می شود که می تواند بر روی عملکرد سایر مواد شیمیایی استخر تأثیرگذار باشد.
اینکه چه نوع اسیدی را برای کاهش pH و قلیائیت آب استخر انتخاب کنیم، بستگی به انتخاب مصرف کننده دارد. اما به هر صورت، ملاحظات ایمنی در خصوص نگهداری، حمل و استفاده آنها می بایست مد نظر قرار گیرد. میزان استفاده از اسیدها بستگی به مقدار pH آب، حجم استخر و مقدار سایر مواد شیمیایی موجود در آب استخر دارد. میزان و روش استفاده اسید می بایست کاملاً بر اساس دستورالعمل شرکت تولید کننده باشد.
علی آرش | 1400/6/20
ممنون از مطالب خوب تون، سوال من در مورد آب استخر کارخانه های تولیدی هست، بابت کم بود آب و حالات استراری آب چاه رو اولا در استخر نگهداری میکنیم بعد از اون برای تولید مون از این آب استفاده میکنم. ایا میتوانیم برای این آب استخر از مواد پاین اوردنده ph و مواد گندزدی مانند کلر استفاده کنیم؟شرکت آب فناور | 1401/9/30
این مواد شیمیایی برای استخرهای شنا که دارای لوله کشی و سیستم تصفیه هستند، مورد استفاده قرار می گیرند.پورشمس | 1400/5/5
سلام آقای برابی عزیز نکات بسیار عالی و آموزنده ایی بود ارادتمندشرکت آب فناور | 1400/5/9
ممنون از لطف شماعابد | 1399/5/20
با تشکرعلیرضا دادخواه | 1399/2/21
اطلاعات بسیار خوبی بود متشکرمحسین رمضانی | 1398/7/7
سلام خیلی خوب بوداحمد جمشیدی | 1398/4/13
مفید واموزنده بود ممنون.یونس | 1397/7/20
سلام ممنون بابت مطالب مفیدتوناحمد | 1396/11/25
تشکرمحمد | 1396/9/20
بسيار عالي بود تشکر ويژهمریم | 1396/6/7
بسیار عالی بود. سپاس.