همانطور که در مقاله بخش نخست اشاره شد، سیستم چاه آب، مجموعه تجهیزاتی است که باعث پمپاژ آب از داخل چاه، رساندن به سطح زمین و در اختیار قرار دادن آن برای مصرف می شود. بصورت کلی، هر سیستم آبرسانی چاه، دارای سه بخش اصلی است که در شکل 1 نمایش داده شده است. این اجزا عبارتند از:
- پمپ
- تبدیل کننده بدون چال (Pitless Adapter)
- مخزن تحت فشار
 |
| شکل 1 : اجزای اصلی سیستم آبرسانی از چاه |
در مقاله بخش اول، "پمپ چاه آب" و انواع آن مورد بررسی قرار گرفتند. در این مقاله به بررسی دو بخش مهم دیگر خواهیم پرداخت.
در سالیان گدشته، قسمت بالایی چاه، کمی پایینتر از سطح زمین و در یک چاله (Well Pit) قرار می گرفت تا دمای پایین هوای بیرون، باعث یخ زدگی در تأسیسات موجود در آنها نشود.
 |
| شکل 2 : چاله چاه |
اما چاله چاه، معایب زیادی به همراه دارد. مهمترین عیب آنها، امکان نفود انواع آلودگی های مضر برای سلامتی، مخصوصاً در زمان سیلاب و یا بعد از بارندگی های شدید به داخل چاه است. آبهای آلوده می توانند براحتی وارد چاله و سپس داخل خود چاه شوند. امکان سقوط کودکان و حیوانات به داخل این چاله ها (در صورت باز بودن و یا درست بسته نبودن درب چاه) نیز یکی دیگر از مشکلات قابل توجهی بود که توسط این چاه ها به وجود می آمدند. برخی تجهیزات و ماشین آلات کشاورزی نیز ضمن عبور از روی چاه، ممکن است که وارد چاله شوند و مشکلاتی برای آنان به وجود بیاید. امکان ورود گازهای سمی به این چاله ها نیز از دیگر مشکلاتی بود که هم می تواند باعث آلودگی آب شود و هم برای افرادی که برای کار کردن وارد آن می شدند، خطرناک باشد.
با توجه به همین دلایل فوق الذکر، قوانین جدید در خصوص احداث چاه های آب، اجازه استفاده از چاله چاه را نمی دهند. امروزه از وسایل و اتصالاتی بنام "تبدیل کننده بدون چال" برای انتقال آب از بخش فوقانی چاه آب به نقطه مصرف استفاده می شود تا مشکلات ناشی از وجود چاله از میان برداشته شوند. بعد از قرار دادن این اتصالات بر ری جداره، چاه تا سطح زمان توسط خاک تمیز پر می شود.
 |
| شکل 3 : اتصالات تبدیل کننده بدون چال |
اتصالات تبدیل کننده بدون چال، عملاً نیاز به استفاده از چاله را از بین برده است. این اتصالات، در عمق حدودی 6 الی 7 فوت زیر زمین، بر روی جداره دیواره چاه نصب شده و باعث می شود تا آب به منزل و یا نقاط مصرف دیگر توسط لوله دفنی زیرزمین منتقل شود. با توجه به دفنی بودن اتصالات و لوله انتقال آب، امکان یخ زدگی در آنها وجود نخواهد داشت. در این حالت، جداره دیواره چاه تا بالای سطح زمان ادامه پیدا کرده و درب چاه بخوبی و با آب بندی مناسب روی آن قرار می گیرد و در زمان مورد نیز برای استفاده و یا سرویس های لازم، باز شده و از محل خود خارج می شود. به این ترتیب، مشکلات ناشی از چاله چاه و نفوذ آبهای آلوده به چاه، کاملاً از بین می روند.
لوله های انتقال آب از چاه معمولاً دارای قطر 1 تا 1 ½ اینچ بوده و از جنس مس، آهن و یا پلاستیک می باشند. استفاده از لوله های PVC نیز برای این منظور، روز به روز در حال گسترش است. در زمان نصب اتصالات تبدیل کننده بدون چاله، نحوه دستور العمل نصب مربوطه می بایستی به درستی رعایت شود.
 |
| شکل 4 : نصب اتصالات تبدیل کننده بدون چال در چاه |
اکثر سیستم های انتقال آب دارای مخزن تحت فشار هستند. این مخازن معمولاً در زیرزمین و یا موتورخانه منازل قرار گرفته و یا حتی در برخی موارد، زیر خاک دفن می شوند.
مخازن تحت فشار در سیستم های انتقال آب چاه معمولاً دارای سه هدف اصلی هستند:
- ذخیره و تأمین آب مورد نیاز در زمانیکه پمپ چاه خاموش است.
- تأمین آب ذخیره در زمان روشن بودن پمپ (به این ترتیب، لازم نیست تا پمپ همیشه روشن باشد. لذا عمر پمپ فزایش خواهد یافت.)
- ذخیره و تأمین آب مورد نیاز در زمان اوج تقاضای مصرف
مخزن تحت فشار، همانطور که از عنوانش مشخص است، آب را تحت فشار نگه میدارد. زمانی که آب توسط پمپ وارد مخزن تحت فشار می شود، هوای موجود در مخزن فشرده می شود تا حدوداً به میزان فشار از پیش تعیین شده (معمولاً حدود 40-60 psi) برسد. وقتی به این فشار رسید، با ارسال سیگنال کنترلی، پمپ خاموش می شود. با باز شدن شیرهای مصرف آب و خروج آب از مخزن، فشار هوای موجود در مخزن تحت فشار کاهش می یابد. وقتی این افت فشار، به میزان از پیش تنظیم شده (معمولاً حدود 20-40 psi) رسید، سیگنال کنترلی بصورت اتوماتیک باعث روشن شدن پمپ و تزریق مجدد آب به داخل مخزن می شود. وسیله ای بنام Pressure Switch باعث دریافت این سیگنال ها و به تبع آن، روشن و خاموش شدن اتوماتیک پمپ آب می شود.
 |
| شکل 5 : مخزن تحت فشار سیستم انتقال آب از چاه |
سایز مخزن تحت فشار معمولاً بستگی به میزان آب تأمین شده توسط پمپ در مدت زمان یک تا دو دقیقه دارد. میزان آبی که توسط مخزن تحت فشار از زمان خاموش شدن پمپ تا زمان روشن شدن مجدد آن تأمین می شود، به "افت تراز آب" (drawdown) معروف است. افت تراز آب معمولاً خیلی کمتر از سایز کل مخزن تحت فشار است. مخازن تحت فشار معمول، دارای ظرفیتی بین 10 تا 200 گالن هستند که میزان افت تراز آب در آنها به ترتیب بین 5 تا 16 گالن می باشد.
استفاده از مخازن با سایز بزرگتر و یا حتی استفاده از دو مخزن تحت فشار، برای چاه های با آبدهی کم و یا برای مکان های با مصرف بالا، می تواند مورد توجه قرار گیرد.
در ساختارهای داخلی مخازن تحت فشار، معمولاً شاهد دیافراگم و یا کیسه (Bladder) هستیم که به وسیله آنها امکان جداسازی کامل آب و هوای داخل مخزن وجود خواهد داشت. در غیر اینصورت، امکان حل شدن هوا در داخل آب وجود خواهد داشت. در صورت اختلاط آب و هوا در داخل تانک، پمپ به سرعت روشن و خاموش خواهد شد که می تواند با عث وارد شدن صدمه به آن شود.
 |
| شکل 6 : انواع مختلف مخزن تحت فشار |
توصیه می شود تا روی مخزن تحت فشار، یک شیر برداشت نصب شود تا در مواقع ضروری بتوان نسبت به شستشوی مخزن و یا گرفتن نمونه برای آزمایش کیفیت آب چاه افدام نمود.
نظرات